De schoolbibliotheek

Schoolbibliotheek

Veel scholen in Utrecht maken werk van het bevorderen van het leesplezier bij hun leerlingen, onder meer door te zorgen voor een fraaie collectie boeken in de school. Het is voor ons ontzettend interessant en inspirerend dat we met een aantal scholen mee mogen denken en boeken kunnen leveren voor de schoolcollectie. Met bevlogen leerkrachten over leesonderwijs praten en aanschafvoorstellen-op-maat maken ervaren wij als het kersje op de taart van ons toch al erg leuke werk. In de gesprekken over de boekencollecties komt een aantal onderwerpen vaak langs. In deze blog lees je daar over.

Schoolbibliotheek of bibliotheek in de klas?

Waar staan de boeken in de school? Op steeds meer scholen zien we dat de bibliotheek een centrale plek in school heeft gekregen. In plaats van een kast met boeken in iedere klas, wordt vaak gekozen voor één plek waar alle boeken te vinden zijn. Voor beiden keuzes valt wat te zeggen. Een mooi ingerichte ruimte, waar alle boeken bij elkaar staan en waar gezellige zitplekken zijn, maakt het belang dat de school aan lezen hecht goed zichtbaar. Kinderen hebben in een centraal opgestelde schoolbibliotheek veel keus, immers uit de totale collectie van de school.
Als de boeken in de klas staan, kunnen de kinderen er de hele dag door bij. De leerkracht weet welke boeken er in de kast staan en kan makkelijk adequate leestips geven.

Bij het maken van de keus is de toegankelijkheid van de boeken voor de kinderen leidend: een prachtig ingerichte schoolbibliotheek waar je één keer in de week terecht kan met je klas, draagt minder bij aan leesplezier dan een fijne boekenkast in de klas waar je een nieuw boek kan pakken als je je boek uit hebt. Dus als de keuze voor een centrale schoolbibliotheek gemaakt wordt, is het handig een plek te kiezen waar kinderen vaak terecht kunnen. Daar zijn duidelijke afspraken voor nodig.

Op de foto de afspraken zoals ze aan de muur van de schoolbibliotheek van de Joannes XXIII school hangen.

Hoe orden je de boeken in de kast? Plak je stickers op de rug en zo ja: welke?

Het zo goed als mogelijk toegankelijk maken collectie is ontzettend belangrijk. We kunnen de prachtigste boeken aan scholen leveren, maar als de kinderen ze niet kunnen vinden of niet makkelijk kunnen pakken wanneer daar behoefte (of noodzaak!) aan is, als leerkrachten niet weten wat er in school is, dan slaan we de plank toch een beetje mis.

Er zijn verschillende manieren om de collectie in de kast(en) te ordenen. Hoe groter de collectie is, des te belangrijker is het daar over na te denken. Als de boeken over de klassen verdeeld staan en iedere klas zijn eigen collectie heeft, is de collectie waarschijnlijk goed te overzien voor de kinderen en de leerkracht en zullen de kinderen waarschijnlijk redelijk makkelijk het boek vinden dat ze zoeken. Bij een grote collectie in een centrale schoolbibliotheek is het overzichtelijk inrichten van de kasten ondersteunend bij het vinden van een geschikt boek. We komen op scholen verschillende systemen tegen. De twee dingen die we het meest zien zijn:
– kleurcodes op de boeken;
– de A, B, C, J – indeling zoals de bibliotheek die hanteert.

Het voordeel van het systeem van de bibliotheek overnemen, is dat de kinderen vertrouwd zijn of raken met dat systeem. Het is immers voor de ontwikkeling van de leesvaardigheid en algemene ontwikkeling goed als ze lid zijn van de bibliotheek. Dit systeem heeft een klein nadeel: de doelgroep categorie B-boeken is best groot: 8 t/m 12 jaar. Dat betekent in praktijk dat de boeken die kinderen (gemiddeld) in groep 5 gaan lezen eronder kunnen vallen, alsook de boeken die kinderen in groep 8 lezen, terwijl er in beleving en qua ontwikkeling best veel verschil zit tussen de gemiddelde leerling uit groep 5 en de gemiddelde leerling uit groep 8; dit kan er voor pleiten om (toch) met kleurcodes te werken.

Naast de indeling op leeftijd of jaargroep, is het ook handig om fictie en non-fictie te onderscheiden. Bij de fictieboeken kan een logische plaatsing in de kast zijn om de boeken per kleurcode of letter op alfabet te zetten. Uitgangspunt is dan de achternaam van de auteur. Om de kinderen daarbij te helpen, is een sticker met de eerste letter van die achternaam op het boek handig.

Je kunt nog verder indelen door met thema en genrestickers te werken. Bij de informatieve boeken (non-fictie) kunnen themastickers ondersteunend werken. De genrestickers op de fictionele boeken (de ‘romans’) zijn een beetje discutabel. Een boek is niet altijd alleen maar grappig, of alleen maar sprookjesachtig… Daarbij kan het zijn dat kinderen op grond van zo’n genresticker het boek overslaan. Een leerkracht die de collectie kent en af en toe advies geeft, is fijner dan een genresticker! Bij het maken van deze afwegingen moet je voor ogen hebben hoe de kinderen en leerkrachten de schoolbibliotheek gebruiken en waar ze bij het vinden van boeken steun aan zullen hebben.

En denk je nu: wat een werk al dat stickeren en coderen; wij doen het graag voor je!
Wil je zelf met genre- en themastickers aan de slag, neem een kijkje in de webwinkel schoolbieb op orde.

Plastificeren of niet?

Het is belangrijk om kinderen te leren netjes en voorzichtig met de boeken om te gaan, zodat veel kinderen en lang plezier van kunnen hebben. Een boek zou vijf tot tien jaar mee moeten kunnen gaan in de schoolbibliotheek. Indien gewenst kunnen we de boeken voor de schoolbibliotheek plastificeren (er zijn collega’s in De Utrechtse Kinderboekwinkel die dit een heerlijk ontspannende klus vinden – een zen-moment voor deze boekverkopers!) Het is een lastige afweging, want dat plastic laagje maakt aan de ene kant het boek wellicht wat langer houdbaar, maar een wereld waarin we minder plastic gebruiken, is ook een goed streven….

Werk je met een systeem waarin de boeken geregistreerd staan en de uitleningen worden bijgehouden?

Hoe groter de collectie op een school is, hoe hoger het aantal leerlingen dat van de schoolbibliotheek gebruik maakt, des te groter kan de behoefte zijn om de boeken te registreren. Er zijn veel variaties mogelijk om vast te leggen welke boeken in school aanwezig zijn, van een eenvoudige lijst in Excel tot geavanceerde bibliotheeksystemen. Als je voor een geavanceerd bibliotheeksysteem gaat, dan kies je er waarschijnlijk ook voor om de uitleningen uit de schoolbibliotheek te registreren. Op dat moment houd je bij welk kind welk boek in zijn bezit heeft en kun je als leerkracht ook de leengeschiedenis van een kind terugvinden. Overigens kan dat laatste ook als kinderen kleine leesdagboekjes bijhouden: noteren wat ze lazen en via een emoji of met wat steekwoorden aangeven wat ze er van vonden.

Een veelgebruikt systeem op basisscholen is AURA-junior. Dit systeem wordt ook door de Bibliotheek voor het project de Bibliotheek op school gebruikt. Alle boeken van de collectie worden in het systeem gezet, kinderen krijgen een pasje en via een scanner worden de uitleningen geregistreerd. Een andere oplossing, waar we ook enthousiast over zijn, is het systeem dat door Onderwijs in beeld is ontwikkeld. Kinderen kunnen in dit systeem eenvoudig bijhouden welke boeken ze lenen en lezen, leerkrachten kunnen makkelijk het leesgedrag van de kinderen volgen, het toevoegen van nieuwe boeken aan de collectie is simpel te doen.

Hoe blijft de collectie aantrekkelijk?

Om de school- of klasbibliotheek aantrekkelijk te houden, is het belangrijk dagelijks op te ruimen: teruggebrachte boeken terug in de kast zetten, boeken recht zetten en op de goede plek. Daarnaast zorg je natuurlijk voor een fraaie presentatie, door ruimte in de kast in te reserveren waar de boeken frontaal (voorkant naar voren) gepresenteerd kunnen worden. Ook is het leuk om af en toe ‘tentoonstellingen’ met boeken in te richten. Je kunt dan boeken rond een bepaald thema bij elkaar zetten, maar ook de favoriete boeken van een bepaalde groep, of van een leerkracht.

Boeken gaan soms kapot: een klein scheurtje in een bladzijde, het hoekje bovenaan de rug dat wat uitscheurt… vervelend, maar geen onoverkomelijke ramp. Spreek met de kinderen af dat, wanneer ze een kapot boek aantreffen, of per ongeluk een boek beschadigen, ze dit meteen even melden. Meestal kan er vrij makkelijk gerepareerd worden als je zorgt dat er boeklon bij de hand is. Maak er geen drama van, zodat de kinderen het niet durven melden. Wanneer een boek echt kapot gelezen is, dan is het waarschijnlijk een populair boek en is het verstandig om het voor een vers exemplaar te vervangen.

Een andere aspect van het aantrekkelijk houden van de schoolbibliotheek, is er voor zorgen dat leerkrachten goed op de hoogte zijn van wat er aanwezig is. Ze moeten de boeken kennen om ze te kunnen promoten en adviezen op maat te geven.

…en natuurlijk zorg je er voor dat er ieder jaar wat budget beschikbaar is om kapotte boeken te vervangen en nieuwe titels voor de collectie aan te schaffen, zodat het een mooie, up-to-date collectie blijft.

Meer weten?

Wil je meer informatie en/of samen met ons sparren over de schoolbibliotheek of bibliotheek in de klas: stuur een e-mail of bel, info@kinderboekwinkelutrecht.nl – 030 2322057. We vinden het leuk om mee te denken en werken graag op maat, volgens de wensen van de school.